Hayatta üstlendiğimiz roller bizi nasıl etkiliyor?
Gün içerisinde pek çok rol üstleniriz. Bunlar evde anne-baba- çocuk rolü; okulda öğrenci-öğretmen rolü; işte patron-çalışan rolü gibi rollerdir. Peki bu roller bizi nasıl etkiliyor?
Stanford Hapishane Deneyi, gardiyan ve mahkum rollerini inceleyerek bu soruya cevap aramaktadır. Zimbardo ve meslektaşları, deney için Stanford Üniversitesi Psikoloji Bölümünün bir bodrum katını sahte bir hapishaneye dönüştürmüşlerdir. Araştırmaya insanların gönüllü olarak katılmalarını istediklerinden dolayı katılımcıları bir ilan ile seçmişlerdir. Araştırmaya gönüllü olarak katılmak isteyen katılımcılar birtakım testlerden geçmiş ve içlerinden araştırmaya uygun olan 24 kişi araştırma için seçilmiştir. Bu kişiler gardiyan ve mahkumlar olmak üzere rastgele bir şekilde iki gruptan birine yerleştirilmişlerdir. Gardiyanların, cezaevinde kanun ve düzeni sağlamak için gerekli olduğunu düşündükleri her şeyi yapmalarına izin verilmiştir. Kişiler kısa süre içinde rollerine adapte olmuşlardır. Deneyin ilerleyen kısımlarında gardiyanlar mahkumlara çok kötü davranmaya başlamışlardır ve mahkumlara hem fiziksel hem de psikolojik zarar verme eylemi gerçekleştirmişlerdir. Deney başladıktan altı gün sonra gardiyanların zalim davranışları ve mahkumların bundan olumsuz etkilenmesinden dolayı sonlandırılmıştır.
Deney tüm dünyada ilgi uyandırmış ve filmlere konu olmuştur. Bu filmler 2001 yılı Almanya yapımı “Das Experiment” (Deney) filmi, 2010 yapımı “The Experiment” (Deney) filmi ve 2015 Amerika yapımı aynı adlı “The Stanford Prison Experiment” (Stanford Hapishane Deneyi) filmidir.
Hazırlayan: Duha Damla Toprak
